Cousas do destiño [As filloas] (2º premio 2011)

Con setenta e cinco anos xa non se está para moitas foliadas, pero ás veces o destino xoga cando xa un está no cuarto de atrás e obriga á saír de novo ao escenario. Sucedeu na aldea de Fonfría, entre o Cebreiro e Triacastela; en pleno roteiro xacobeo. Era primavera; as derradeiras neves dos altos cumios transformábanse en sonoros regachos que ateigaban os prados e bosques de vida. Cantaba o cuco na frondosidade da carballeira, chiaba o miñato nas alturas e a pega graiaba enriba dun valado de pedra.
As filloas

Entre os verdes prados floreados e a estrada transcorría o milenario Camiño de Santiago. Un balbordo de peregrinos con cadansúa mochila ás costas, bordón e zapatóns de camiñante animaba a estampa. A pequena aldea de Fonfría, ata o de agora mergullada na letarxia, espertaba con apenas uns cantos habitantes de avanzada idade, algunhas vacas, galiñas e cans.

.
Dona Carmen Ferreiro era unha das mulleres que aproveitaban a ocasión para vender productos da terra: chourizos secos, filloas, orellas, queixo do cebreiro, augardente da casa,... todo da súa factoría, que non era máis ca un caserío de pedra con teito de pizarra, un alpendre para secar a herva, un cocho para as marelas e un galiñeiro. Todo a rentes da casa, a casa patrucia que disque ata facía máis de cen anos fora un refuxio de peregrinos aos que se lles ofrecía lume, sal, auga e cama con dúas mantas. Aos enfermos obsequiábaselles con un anaco de pan, ovos e manteiga. Todo iso noutros tempos. Dona Carmen non estaba pola labor de regalar nada, ela era empresaria de vocación. Ademáis, cambiaran as cousas. Os peregrinos de agora non debían de ser os de facía máis de cen anos. A aldea tampouco era a de antaño. Igual ca no resto da montaña, a xente nova marchara na procura doutra vida. Aquí non había futuro. O trafego de camiñantes axudaba a recuperar paseniñamente o antigo esplendor medieval dos agora esquecidos poboados montesíos. Multitude de linguas de todo o planeta acompañaban o rechouchío dos paxaros. Os arredores da casa de dona Carmen cheiraban a silos, bosta e a herva seca pero de vez en cando abrollaba un recendo a filloa desde o interior da casa que moitos dos peregrinos renunciaban ao roteiro da fin do mundo na procura dun intre de lecer a carón do caserío. Ata os cadelos que medio durmían a rentes do valado espertaban do aburrimento para gozar do recendo das filloas que tan ben cociñaba a señora Carmen. Qué delicia!. Qué lambetada tan saborosa!. Aos peregrinos custáballes creer aque aquela velliña vestida de negro cunhas zocas de madeira e un pano escuro cubríndolle o cabelo fora a cociñeira daquela delicatessen. Alí, no medio do monte, entre o fedorento cheiro a xurro e a fragancia do espertar da natureza, sen un triste Mcdonalds nin Burguer King no que empacharse de comida lixo, sen un pizza móbil a varios quilómetros á redonda a quen poder encargar dúas polo prezo dunha, sen un take away para degustar unhas ás de polo con chips, sen un triste restaurante chinés do que levarse uns roletiños de primavera e no máis subrealista dos casos, sen unha saborosa cangreburguer do Crustáceo Renxente. Sen boulleries, sen croissanteries, sen patisseries, sen ristorantes, sen petiscos, sen snacks bar... sen nada, ... pero tamén sen contaminación gastronónimca doutras latitudes. Qué carallo!. A filloa do país, con mel ou crema, polo prezo da vontade de quen a desexara degustar. Cociñada á pedra ou na tixola. Cun pouco de aceite, touciño ou manteiga. Dona carmen era divina. Fonfría ía afacéndose á parada dos peregrinos, máis ca na afamada Cruz de Ferro de Foncebadón ou no poboado do Cebreiro... e todo polas filloas daquela vella. Filloas elaboradas sen estrés, sen ánimo de lucro, sen aditivos, sen conservantes, sen corantes, sen caducidade, sen embases de lata, plástico, papel ou vidro,... elaboradas para comer naquel preciso intre co aire da montaña en primavera na atmósfera máxica, mística i esotérica do Camiño. A filloa do país. A anceiada filloa da señora Carmen Ferreiro de Fonfría.

Para que contarvos que a señora Carmen era empresaria de vocación, pero vouvo-lo a contar. De nena semellábase á leiteira dos contos. Levaba o leite a vender a Triacastela nunha senlla. A senlla pousábaa nun mulido enriba da cabeza e alá ía monte abaixo contemplando a frondosa fermosura do monte Caldeirón na primavera e no estío ou os brancos cumios e amarelos ou ocres cores do bosque segundo fora outono ou inverno. Daquela era máis doado atoparse coa Santa compaña que cun peregrino. Daquela as aldeas e lugares da montaña eran viveiros de cativos que vivían na pobreza pero sempre cun sorriso ledo. Dona Carmen vendía o leite coa teima de acadar ingresos para mercar aves de curral. Coas aves pretendía vender ovos e criar polos. Coa venda dos polos e dos ovos soñaba con mercar e criar porcos,... pero non chegou máis ca á crianza de nove fillos que agoran vivían en Barcelona, Zurich, Londres e Belfort, agás dunha filla que estaba casada en Sarria e a que vivía con ela desde que enviuvara, a nai, refírome. Eran esta filla e máis o xenro quen lle corrían con todo: traballaban as terras co tractor, corrían coas cotas do leite, vendían xatos na feira do gando de Sarria, alugaban habitacións a peregrinos na casa patrucia... e a vella, cociñaba.

Os peregrinos pasaban, paraban e pedían unha proba das filloas que a vella ofrecía. A reacción e a resposta viñan sendo sempre a mesma: abrían os ollos con toda a forza e exhalaban a resposta con satisfacción: délicieux, delicious, heerlijke, reizend, delizioso, saboroso, velsmagende, oishii (esta última en xaponés, que tamén os hai). Todo un éxito. Por qué non ocorrería nos seus anos mozos; así evitaría tantas viaxes a Triacastela coa senlla de leite na cabeza, con tanta friaxe no inverno e tanta calor polo verán...

Nada tería de particular que unha pobre vella dunha remota aldea da montaña luguesa vendera filloas do país aos peregrinos que realizaban o seu traxecto por aqueles lares de non ser polo que aconteceu un día. Un día daquela primavera. Como vo-lo conto:

Procedían do Cebreiro donde comezaran a peregrinaxe. Formaban un séquito de trinta persoas, coas súas equipaxes ao lombo ben pertreitados, máis do normal quizais. A líder, xefa, patroa, caudilla ou dirixenta semellaba ser unha muller de cor rodeada do que parecían ser gardacostas de grandes dimensións. Levaban ata cans adestrados. Sería polas once da mañá cando cruzaron a aldea de Fonfría. Coma cada día con todos os viaxeiros, a señora Carmen saíu fóra rogando coas súas filloas. O recendo que saía pola ventana da cociña invitaba a quedarse. O persoeiro que dirixía a comitiva, a muller de cor, mandou facer un alto. A continuación pediu a proba da lambetada galega. A vella, allea ao balbordo que rodeaba a aquela muller negra que tanta autoridade amoreaba, achegoulle un plato ateigado de filloas. A peregrina alongou a man, apropiouse dunha filloa, reciouna con mel dos Ancares e ergueuna en alto con aceno de introducilo naquela boca de grosos beizos de afroamericana. Foi naquel intre cando se dispararon varios flaxes de cámara doutros transeúntes que pasaban. Axiña reaccionaron os acompañantes da inquedante muller coma si formaran parte dun dispositivo de seguridade. Pero as fotos xa estaban tomadas. A resposta de tan ilustre dama non se fixo agardar:

-Delicious!.

Ninguén podería adiviñar a transcendencia daquela sentencia. As fotos daquela muller sostendo a filloa antes de comela dou a volta ao mundo. Os titulares puidéronse ler ao longo e ancho do orbe terrestre.

A primeira Dama americana, facendo o Camiño de Santiago para cumprir unha promesa, debecía coa fame ata que unha filloa galega lle levantou a moral... a cociñera anfitriona foi unha velliña dunha aldea das montañas galegas. A Primeira Dama pediu que se lle enviara á Casa Blanca un bon surtido desta larpeirada desde o país de orixe...

Bueno, nin a señora Carmen o podía creer. A mesma Michelle Obama probara as súas filloas. a velliña saía nas portadas de revistas e xornais do mundo enteiro co seu paniño escuro arredor da cabeza, coa súa faciana enrrugada cunha espulla con pelos, coa saia negra longa e un mandil gris, cos zoquiños de madeira calzados por enrriba das pantufas, con dengue e unha toca que lle cubrían o tórax e o lombo... en fin; dun día para outro, a velliña de Fonfría que elaboraba filloas á pedra ou na tixola con óleo, touciño ou manteiga era unha celebridade sen entender ben a razón. Cousas do destino. Ou non?. Digo verdade ou mentira?. E a señora Obama que pretendía pasar desapercibida, nun principio alomenos, pola ruta xocobea xa estaba en boca de todos. Dalgún xeito quería rebatir os comentarios da oposición republicana do seu país que tanto a marmuraran por pasar as vacacións do ano anterior na costa mediterránea española gastando os fondos dos contribuíntes norteamericáns en todo tipo de frivolidades. E o seu país en plena crise financieira, e miles de americanos morrendo nas liortas ultramarinas. Non, ela non era así. Ela demostraría que era unha persoa de a pé, nunca mellor dito. Que vivía co pobo, ninguén o poñía en dúbida. Suaba coma calquera, todo o mundo o podía ollar. Soportaba o peso da vida, a mochila ía ateigada de roupa interior... en fín, de frívola ren de ren. Que máis tiña que demostrar. Pois que a filloa galega era unha larpada de primeira orde. E os americanos sen sabelo. É ou non é verdade?. Digo ou non digo mentira?.

Axiña se extendeu a nova da presencia daquela prestixiosa Dama. O crego de Triacastela rifaba co alcalde da vila. Afirmaba con teima que aquela muller era a cantante de cor Beyoncé e non Michelle Obama. De algo había que falar. Pero a sona da filloa percorría todos os continentes atraendo a atención de todos os habitantes da terra: desde un esquimal a un aborixen, desde un navaxo das reservas do Oeste norteamericano a un tártaro das chairas siberianas, desde os európidos nórdicos aos nativos patagóns. Desde os xíbaros do Amazonas ata os bereberes do Sáhara.
Incriblemente certo!. A rede en internet estaba colapsada. Qué producto gastronómico daquel curruncho do mundo era a filloa?. Un crep francés?. Diso nada monada!. Qué endemismo non coñecido aínda nun mundo globalizado cativara o padal da Primeira Dama dos Estados Unidos. Quen era a velliña que tan bo segredo ¿? gardaba entre as súas recetas culinarias. Nun mundo mediatizado e mediático tiñan que atoparse respostas a tan importantes cuestións. Aquelo era un asunto de estado para moitos americanos e por inercia para o resto do mundo.

A presenza da señora Obama espertaba moitísima expectación no Camiño de Santiago. De feito, agardáballe un comité de benvida en Triacastela co rexedor ao fronte e autoridades doutros concellos entre as que destacaban as primeiras damas de Triacastela, Sarria e Portomarín. Coma na película de Benvido Mr. Marshall, pero á galega; con polbo, tortilla, churrasco, empanadas...e filloas. Eiquí estabamos nós.

Qué foi da señora Carmen Ferreiro, a cociñeira de filloas de Fonfría?. Chovíanlle propostas de negocio por doquier. Presentáronse varias multinacionais norteamericanas do ramo da hostalería con contratos millonarios para comercializar a filloa da súa autoría. Viñeron os fillos de dona Carmen do extranxeiro para asesorar á súa nai; porque o negocio apuntaba moi alto e cando hai cartos todo o mundo quere un anaquiño. É ou non é verdade?. Digo ou non digo mentira?.

Na santa!. A señora Carmen impartía clases do seu producto na CNN, na BBC, na NBA (non sei se me trabuco nesta última). Eran moitas as oportunidades de negocio que se lle presentaba. Ai Carmen, Carmen!. Con setenta e cinco anos converteuse en directiva dunha multinacional que producía filloas galegas a gran escala coa marca do Cebreiro. A súa empresa aperturou establecementos na mesma China, que exportarían ao resto do mundo a través dos bazares e restaurantes chineses. Aí os tedes.

A señora Carmen Ferreiro cambiou o seu aspecto para adaptarse ás esixencias do seu novo cargo. Tiñades que vela. Rodeada de asesores na pequena aldea de Fonfría. Qué fora da muller que levaba o leite nunha senlla para vender en Triacastela?. Xa non ten a espulla con pelos que tanto lle adoviaba a faciana. Fonfría, o Falcon Crest da montaña galega!.